Jay M. Pascual

May mga pangyayari sa ating buhay na hindi malilimutan, ultimong kaliitliitang detalye. Gaya nang panliligaw sa iyong mahal. O ang unang halik at yakap. O kaya’y ang araw ng iyong kasal. Ito ang mga pangyayaring nagkakaroon ng espesyal na puwang sa iyong isip. Nariyan lamang ang mga alaala, mistulang lumang larawan o bidyo na muli’t muli mong binabalikan kung gusto mong mangiti saglit o kiligin nang bahagya kaya. Kagaya noong mga panahong wala pang social media dahil hindi pa uso ang internet. Text message lang ang palitan ng mga ‘sweet nothings’ ika nga. Kailangan pang bumili ng call and text card sa halagang 300 para walang humpay ang pagtetext at tawagan sa gabi. Dahil kung nawalan ng load ang cellphone, paano maitetext ang isang tanong na nakapagpabago sa takbo ng buhay: “tayo na ba?” Na sinagot mo naman ng: “oo, tayo na.” Ganoong kasimple lang iyon. Pero bawat letra ng mensaheng iyon ay punong-puno ng emosyon. Ang simpleng tanong at sagot na iyon ay humantong di kalaunan sa altar....

(Talumpating binigkas sa okasyong Tribute to Parents ng College of Forestry and Environmental Science, Central Mindanao University , Maramag Bukidnon, Hunyo 18, 2017) Ang araw na ito ay okasyon upang bigyang papuri ang mga magulang. Ang mga nanay, mga tatay, at guardians na naglaan ng kanilang panahon, pagmamahal, at pag-aalaga upang masiguro na magkaroon ng magandang edukasyon ang ating mga anak. In behalf of the parents present now, malugod naming tinatanggap ang pagkilalang ito. Pagkakataon na rin ang okasyon ngayon upang magpasalamat sa mga mahuhusay na propesor ng kolehiyong ito. Sa mga panahong hindi natin kasama ang ating mga anak, ang mga propesor -- ang mga dalubguro ng kolehiyo ang nagsilbing ikalawang magulang. Sila ang naghubog sa ating mga anak mula sa pagiging mga batang jejemon nang unang pumasok sila sa unibersidad, at ngayon nga’y maituturing na rin na mga eksperto sa kani-kanilang larangan. Ngunit higit sa lahat, ang tunay na bida sa okasyong ito ay kayong mg...

Linggo ng gabi nang huli kitang makita. Ginupo na ng sakit ang iyong dating sigla. Ang yayat mong katawan ay mistulang kandilang nauupos; umaandap sa pakikipaglaban sa kumakalat na dilim. Buong tatag kong ibinubulong sa iyo ang himig ng pagmamahal. Batid ko kasing naririnig mo pa rin ako, at nag-aalala sa aking kalagayan. Palagi ka naman kasing nag-aalala. Katangian mo na ang maging maaalalahanin. Tinangka kong ipanatag ka, kahit man lamang sa huling sandali ng iyong buhay, upang mayakap mo nang payapa ang liwanang na naghihintay sa dulo ng karimlan. Bago ako magpaalam ay isang mapait na luha ang nangilid sa aking mata. Pilit ko iyong iwinaksi. Nais ko kasing maghiwalay tayo nang may giliw, nang masaya… katulad noong tayo’y magkasama pa. Kasabay sa pagputol ng bidyo sa telepono ay ang ragasa ng laksang hinagpis. Iyon na ang huli nating pagkikita. Iyon na ang huli kong pakikipag-usap sa iyo. At bago maghating-gabi, ilang oras matapos kitang makita, ay iniwan mo na kami. Alam kong ma...

Adobo ang isa sa mga pinakapaboritong ulam ng mga Filipino. Ayon sa ilang pananaliksik, ang adobo ay mula sa salitang Kastilang "adobar," na ang ibig sabihin sa Ingles ay "to marinade." Subalit bago pa man sakupin ng mga Kastila ang Filipinas, nag-aadobo na ang mga Filipino. Dahil lubhang mainit sa bansa at madaling mapanis o mabulok ang mga di-lutong pagkain, natutunan ng mga katutubo na ibabad sa suka at asin ang kanilang pagkain at pagkatapos ay pakukuluan hanggang maluto. Napakatagal ng shelf-life ng mga pagkaing dumaan sa ganitong paraan ng pagluluto. Ngayon nga ay bantog pa rin ang adobo sa Filipinas at halos bawat rehiyon ay may kani-kaniyang bersiyon nito. Sa kabutihang palad, natikman ko na halos lahat ng iba't-ibang uri ng adobo sa Filipinas at natutunan na rin kung paano ito lutuin. Adobong Manok / Adobong Baboy / Adobong manok at baboy - Bersiyong Tagalog Manok o baboy ang karaniwang pangunahing sangkap ng adobo. Minsa'y pinaghahalo ang dalaw...

Maraming mga pangyayari ang hindi ko na maalaala. Mga pangyayari na parang panaginip na lamang, minsan nga ay halos hindi ko na matandaan maski kaunting detalye. Parang nabubura ito sa memorya. Gayundin naman sa mga bagay. Hindi ko na matandaan ang mga naging libro ko, ano ang kulay ng bag ko noong kolehiyo, ano ba ang gamit kong pang-araw-araw noon. Nawala na lahat ang mga iyon sa memorya. At ito rin ang sitwasyon sa mga taong nakasalamuha ko. maaaring natatandaan ko ang hitsura ng mga nakadaupang palad ko noon. Alam ko pa minsan ang kanilang mga pangalan. Pero ang mga bagay at mga pagkakataong pinagsaluhan ay mistulang nagiging malayong panaginip na lang. Malabo na ika nga. Bakit ko nga ba naisusulat ito ngayon? Marahil ay nangungulila lamang ako sa aking ina. Dalawang taon na ang nakalipas nang lisanin na niya ang daigdig. Sariwa pa naman ang alaala niya. At sino ba namang nilalang ang makakalimot sa kaniyang magulang. Subalit may mga pagkakataong nagiging mistulang malabong...

Sa unang taong anibersaryo ng pagyao ng aking ina, muli kong ilalathala ang artikulong ito bilang pag-alaala sa kaniya: Kamatayan, Paglalakbay, at Paglaya Sa panahon ng pagdadalamhati, naging kaulayaw ko na ang mga piling sanaysay at tula ng aking mga paboritong manunulat. Tila baga pampamanhid ng kirot ang kanilang mga berso. Ang mga pangungusap at talata ay mistulang pampa-ampat ng nagdurugong damdamin. Mabisang lunas sa kalungkutan ang pinagdugtong-dugtong na titik. Naipaliliwanag nila ang dahilan ng mga bagay. Nabubuksan ng mga pangungusap ang pag-unawa sa mga pangyayaring mahirap matanto, at mahirap tanggapin. Katulad sa usapin ng kamatayan. Sino ba sa atin ang hindi nagdadalamhati kapag ang isang mahal sa buhay ay pumanaw? Likas sa tao ang mag-asam na makapiling nang habambuhay ang mga pinakamamahal. Subalit walang nilalang ang maaaring mabuhay magpakailanman. Ito ang isa sa mga pinakamsaklap na katotohanan ng buhay. Ang lahat ay matatapos; ang lahat ay mapupugto. Sinum...

Kung ikaw ay dating aktibista, o kaya'y nakaranas lumahok sa mga protesta sa lansangan, o nakisali sa mga ED (educational discussion) kasama ang mga aktibista, maaaring narinig mo na ang salitang Burukrata Kapitalismo. Ayon sa librong Lipunan at Rebolusyong Pilipino ni Amado Guerrero, ang Burukrata Kapitalismo ang isa sa batayang suliranin ng lipunang Filipino. Isa ito sa mga ugat na problemang nagpapahirap sa Filipinas. Marami akong kakilala -- mga kamag-anak, mga kaibigan, kababata, mga dating kasamahan sa unibersidad -- na napapangiwi kung mababanggit ang katagang Burukrata Kapitalismo. Anila, laos na ang konseptong ito at hindi na dapat ginagamit na islogan. Sa kainitan ng mga diskusyon at link posting ukol sa isyu ng pork barrel scam, may nabasa akong isang komento na animo'y nangungutya pa. Sabi ng nag-komento, ang iskandalo hinggil sa pangungulimbat ng mga mambabatas sa pondo ng gobyerno ang dapat gawing susing isyu na makapagpapakilos sa maraming Filipino. Dinugtungan n...

Hindi lang pagtatmpisaw sa dagat o swimming pool ang kinasasabikan ng mga kabataan kapag tag-araw. Dahil nga summer at wala nang pasok sa eskuwelahan, inaasam-asam nila ang walang humpay na paglalaro nang halos buong araw. Noong kabataan ko, mga dekada otsenta iyon, naaalala ko pa ang mga karaniwang larong pambata na kinatutuwaan naming magkakapatid at magpipinsan.  Madalas kaming maglaro ng tumbang-preso, taguan-pong, habulan o kampo-kampo, chato, sipa, turumpo, bahay-bahayan, luksong-tinik, luksong baka, chinese garter, at kung minsa’y basketbol o sopbol. Pansinin na halos lahat ng mga larong nabanggit ay may pagka-pisikal. Kailangan maliksi ka, mabilis tumakbo, madiskrate (o magulang din minsan), at kakailanganin mo ang sapat na lakas upang tumagal ka sa laro. Dahil kung lalampa-lampa ka, siguradong mababalagoong ka sa laban. Ikaw ang palaging magiging taya at tampulan ng pambubuska. Ngayon ay tag-araw na naman. Bakasyon na ang mga mag-aaral. Sa panahon ng mga makabagong g...

Writing web content is an art form. You need to have a certain degree of talent to write engaging and effective content that will interest your audience. However, writing web content is also skill that can be learned. And like all skills that you've learned, you can easily unlearn web content writing. You can lose your groove, your rhythm, and, eventually, your confidence. A writer needs to write consistently, with regularity, in order to sharpen and improve his craft. If you will not make it a habit to put your thoughts into a coherent composition, then you will easily fall into the abyss of what I call, writing catatonia. People say that writers are moody; that they need a muse or an inspiration to get the words flowing. Most writers often nurture this impression. In fact, they cultivate such idea because of a mistaken notion that inspiration is the driving force that propels the creative spirit of every artist. Writers are artists, there is no debate about that. But you ...

Sa naunang blog post hinggil sa Dikotomiya ng Kaliwa-Kanan , ipinakita na ang bulagsak at iresponsableng paggamit ng politikal na kategorisasyon at ang maling pag-unawa sa konsepto ng pampolitikang ispektrum ay nagpapabansot sa pag-unlad ng kamalayang pampulitika ng mamamayang Filipino. Masakit mang aminin, mapurol pa rin ang pag-unawa ng mamamayan sa mga umiiral na grupong pampolitika sa bansa. Hindi natuturol ng taongbayan ang mga prinsipyo, paninindigan, plataporma, at programa ng iba't-ibang nagtutunggaling organisasyon, grupo, at partido sa larangan ng politika. Ang ganitong masaklap na katotohanan ay bunga ng maling interpretasyon ng mass media sa konsepto ng pampolitikang ispektrum at katamaran ng mga kritiko na magsaliksik at ihayag ang tunay na tunguhin ng mga pampolitikang grupo sa Filipinas. Dagdag pa dito, ang pambabansot sa kamalayang pampolitika ng mamamayan ay bunga rin ng sinadya at malisyosong pambabaluktot ng mga di-umano'y eksperto sa politika at ng masid...

Hindi ko alam kung matatawa o maiinis ako sa inaasal ng 15 grupong partylists sa Mababang Kupulungan ng Kongreso ng Filipinas. Ayon sa mga ulat, pinangunahan ng grupong An Waray ang iba pang mga partylist sa isang di-umano'y "protesta" laban sa partidong Bayan Muna. Ayon sa An Waray, inaakusahan umano sila ng Bayan Muna (BM) na hindi kabilang sa mga grupong marjinalisado. Itinutulak din di-umano ng BM ang diskuwalipikasyon ng ibang partylists. Kaya ang ginawa ng An Waray at ng 14 na iba pang partylists: Isinara nila ang kanilang tanggapan, itinaboy ang kanilang mga constituents na humihingi ng tulong, at idinuldol sa Bayan Muna ang mga abang mamamayang nais makakuha ng suporta. Kakutya-kutya ang ganitong asal. Ipinapakita lamang ng An Waray at ng iba pang grupong partylist na kabatak nito ang kanilang tunay na kulay -- sila ay ASAL AMO. Ang pakiramdam siguro ng ganitong mga grupo ay panginoon sila, na karapatan nilang basta itigil ang pagbibigay serbisyo sa mamamayan.

Ano ang totoo, ano ang bulaan? Ano ang tama, ano ang mali? Malaon nang sinusuri ng mga paham at pilosopo ang ganitong mga pagtatanong. Laksang literatura na sa etika at pilosopiya ang nagtangkang sagutin at ipirmi ang pagtataya sa totoo at tama o bulaan at mali. Sa nakararami, ang pinakamadaling landas upang maturol ang tama o mali sa isang bagay, pangyayari, ideya, at iba pa, ay ang pagkukubli sa relatibismo ng tama o mali. Ang relatibismong ito ang madalas ding gawing silungan ng mga argumentong liberal. Ngunit kung susumahin, ang paggamit ng relatibismo ay maituturing na pag-iwas. Isa itong pag-iwas na maturol kung ano ang tumpak at tama o bulaan at mali sa isang umiiral na konteksto ng bagay, pangyayari, o ideya.

Surviving the revolution. This is foremost in everyone's mind when talking about the issue of digital revolution. Like every revolution, the digital upheaval ushers in tremendous impact on society. Socio-politico and cultural changes have emerged and affected every fabric of the global community. Old practices and ideas have been discarded and new norms, some constructive and some are not, are being adapted at a mind-boggling rapid pace. The mantra of today is information high-technology. Either you jump in or you fizzle out.

Kapag lumalabas sa balita ang sinasabing Chinese incursions sa Scarborough Shoal o sa Spratlys Islands, nakamamangha rin ang naglalabasang mga komentaryo sa mga pahayagan, radyo, TV, at lalo na sa mga social media websites kagaya ng Facebook.

Umaangil ang biyulin at tumatangis ang mga kuwerdas ng gitara.  Kinakalabit ng mga ritmo ng tugtuging ito ang mga nahihimbing na alaala. Una kong narinig ang komposisyong ito mahigit isang dekada na ang nakalipas.  Ipinalabas noon sa telebisyon ang pelikulang Il Postino.  Ala-una ng madaling araw iyon at natapos ko ang palabas nang hindi man lamang ako dinapuan ng antok. Ang saliw ng musika ng Il Postino ay tila ba yumayakag sa akin na umidlip subalit ang kurot ng mga himno nito ay tumatagos sa puso, tila manipis na pisil ng malamyang kuko na nagdudulot nang hindi maipaliwanag na mga damdamin.  Ang mumunting sakit na idinulot ng musika, bagaman nasa larangan lamang ng imahinasyon, ay mistulang mga patak ng dayap na unti-unting dumadaloy sa isang malalim na sugat.  Kaya naman nanatili akong gising tulad ng prinsipeng lumaban sa mistikal na awit ng ibong adarna. Matapos ang higit isang dekada, ganoon pa rin ang hampas sa gunita ng mga saliw ng musikang...

Nainis ako sa panonood ng ikatlong araw ng paglilitis ng impeachment court hindi dahil sa angas ni Cuevas o sa pagkamali-mali ng prosekusyon.  Nainis ako dahil sa isang maikling komento ni Senador Jinggoy Estrada.  Dangan naman kasi, magpi-Filipino lang, hihingi pa ng paumanhin.  Ani Estrada, “humihingi po ako nang paumanhin, dahil magsasalita ako sa sarili nating wika...” Bakit? Nakakahiya bang magsalita ng Filipino kaya dapat humingi ng paumanhin? Mababawasan ba ang bigat ng iyong opinyon kung Filipino ang wikang gamit? Magmumukha ka bang tanga kung nagpi-Filipino ka? Bakit kailangan mong mag-sorry, nakaiintindi naman kami ng Filipino.  Pinoy naman ang mga kausap mo, kaya wala kang dapat ipagpaumanhin.  Sa katunayan, dapat kang magmalaki Ginoong Estrada dahil ginagamit mo ang sariling wika.

Maraming nagsasabi na ang isyu sa Hacienda Luisita ang magiging pinakamalaking pagsubok sa sinseridad ng bagong luklok na Pangulong Benigno Aquino III.  Anila, ang magiging tugon ni P-Noy sa isyu ang magpapatunay ng katapatan niya sa kaniyang mga binitiwang pangako noong panahong ng eleksiyon tungkol sa pagsasakatuparan ng hustisyang panlipunan sa Pilipinas. Totoo nga ba na ang isyu ng Hacienda Luisita ang magiging pagsubok sa panguluhan ni Noynoy Aquino?  Marapat ba na asahan ng mga magsasaka na maisantabi ni Pangulong Aquino ang kaniyang pang-pamilyang interes at paboran ang matagal nang hiling ng mga manggagawang bukid sa Hacienda?

Photos from Makabayan Coalition

Alas-dos na ng madaling araw. Hindi ako makatulog. Dangan naman kasi ay kainitan ng isang bayle sa di kalayuan. Imbes na iduyan ako ng antok ay kinakabog ako ng mga masisigla’t mahaharot na musikang disco. Ano ba itong bayle? Para sa mga hindi pamilyar, ang bayle ay isang pasayaw. Ito ang disco sa komunidad.  Halos hindi na ito uso sa malalaking lungsod.  Subalit sa mga baryo, ito’y tampok na tampok pa rin.

Lately, the Philippine political milieu has been deluged by discussions about the so-called “wangwangs”.  For those who are not familiar with the term, wangwang is a local slang which denotes a siren.  It is the ever conspicuous sound that one would hear when a police car or an ambulance pass by carrying a victim of a shooting incident or running after the perp, in the case of the former.  So, going back to my first impression; one of the first political acts of Benigno Aquino III, the newly installed President of the Philippines, is to ban the use of wangwangs -- even for his presidential convoy.